Jak do tego doszło?

Do serialu dopiero się przymierzam, choć już pewnie wszyscy go widzieli. Ale najpierw książka, więc prawidłowa kolejność zachowana. Zadziwiające, że tytuł, który ma ponad 30 lat teraz odkrywany jest na nowo i pojawia się tyle głosów, że jest superaktualny. Czyżby kobiety dopiero teraz tak mocno doświadczyły ograniczania swoich praw, że odnajdują w powieści Atwood ostrzeżenie przed losem, jaki chcą zgotować im konserwatyści? Przecież to dystopia, a wokół pewnej narracji uprawianej przez niektórych polityków (rodzina, dzieci, ochrona życia poczętego, tradycja, wartości), budowany jest przekaz na temat „Opowieści podręcznej” jakby miała być reportażem. Przesada?

Oto świat, w którym z dnia na dzień odebrano kobietom wiele praw – zwolniono z pracy, zablokowano konta, samotne skierowane do specjalnych placówek, gdzie miały przygotowywać się do swej przyszłej roli matki. W świecie podporządkowanym mężczyznom i w dużej mierze pełnym hipokryzji, znaleziono też sposób na problem bezpłodności wielu kobiet – po prostu młode i zdolne do rodzenia, przechodzą z domu do domu, gdzie mają służyć jako „naczynie”, najpierw do zapłodnienia, a potem do wydania potomka na świat. Porządku pilnują uzbrojone straże, wszystko przypomina państwo policyjne, gdzie każdy może na ciebie donieść, a w efekcie albo wykonają na tobie karę śmierci albo wylądujesz w obozie pracy, gdzie skonasz od głodu i chorób. Nic nowego?

Nowe u Atwood na pewno jest to skupienie się na sytuacji kobiet. Niewiele dowiemy się na temat tego, jak żyje się mężczyznom z klas niższych (poza tym, że wcale nie jest łatwo uzyskać zgodę na założenie rodziny i teoretycznie obowiązuje ich abstynencja seksualna), tak naprawdę niewiele też dowiemy się o zasadach rządzących tym światem, ani o tym jak doszło do takiego przewrotu. Możemy przypuszczać iż był on efektem wojny, kryzys wykorzystała grupa, która miała jakąś wizję, po czym z pełną determinacją zaczęła to wdrażać, za wszelkie odstępstwa, każąc jak najsurowiej.

Niby mamy parę scen pokazujących nam ciała wiszące na murze, czy też świetnie uchwycone „seanse nienawiści”, ale to nie wizja świata była dla autorki najbardziej interesująca. To co nam pokazuje to przede wszystkim sposób myślenia głównej bohaterki, powolny proces zacierania się wspomnień o tym co było przed, zobojętnienie na poniżającą sytuację, wszelkie cierpienie i strach, funkcjonowanie niczym lalka, która nie ma prawa do własnego życia i uczuć. Jest w niej jeszcze jakaś resztka siły psychicznej, nie poddała się całkowicie, a przynajmniej takie sprawia wrażenie gdy dostaje chwile na to, by zapomnieć o sztywnych zasadach. Tyle, że nadal nie widać szansy na wyrwanie się z tego systemu.

Opowieść podręcznej. Pamiętnik tej, która jest traktowana jako przedmiot, który jest przeznaczony jedynie do pewnych zadań. Cały czas jesteśmy w jej głowie, patrzymy jej oczami, czujemy jej strach, gorycz, wstyd. I naprawdę, choć nie poznajemy tego świata w jakimś szerszym fragmencie, nie uczestniczymy w jakiejś spektakularnej akcji, to w tych scenach z życia domowego, ze spacerów po ulicy (ograniczonych jak diabli), ten tekst może wywołać ciarki na plecach. A niby to wszystko jest tak spokojne, tak chłodno opowiedziane…

Koleżanka po lekturze stwierdziła, że to ramotka, że nie ma tam nic odkrywczego. Ale coś mi się wydaje, że to tak jak z Orwellem – wtedy na pewno był bardziej wstrząsający, można go wciąż jednak czytać, odkrywać w nim nie tylko ostrzeżenie na tamte czasy lecz i na dziś, na jutro. Pytanie tylko jakie wyciągamy z tego wnioski…

Tekst: Robert Frączek www.notanikkulturalny.blogspot.com
Foto: Ewa Milun-Walczak www.miluna.pl

Zapisz